Έμφοβο παραλήρημα

Από το ιστολόγιο:
Η Ωραία Σέλιτσα (Σελιτσάνος)

ΚΛΙΚ στη φωτο.

Ανήκω σε μια γενιά που γεννήθηκε και ανδρώθηκε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται «χρυσή εποχή» της καπιταλιστικής ανάπτυξης . Μεσούντος του ψυχρού πολέμου – ο οποίος όμως είχε ήδη εφεύρει τον όρο «ύφεση» - η ανεργία σε παγκόσμια κλίμακα έτεινε να μηδενιστεί και το βιοτικό επίπεδο των – δυτικών τουλάχιστον – κοινωνιών βελτιωνόταν διαρκώς .

Μπορεί να ζήσαμε στην αταξία της δεκαετίας του ’60 , μπορεί να ανδρωθήκαμε μες στη χούντα και στην πολιτική αμφισβήτηση της μεταπολίτευσης , όμως τον απόλυτο φόβο δεν τον νιώσαμε ποτέ στο πετσί μας. Ακόμα και μέσα στη μαυρίλα της στρατιωτικής δικτατορίας ό,τι φοβόμασταν φωτιζόταν από την ελπίδα της αλλαγής.
Ο όρος «απόλυτος και αδιέξοδος φόβος» απουσίαζε από το λεξιλόγιό μας .



Τα παιδιά από τις αγροτικές περιοχές – όπου ο όρος «σπίτι» ήταν συνήθως ευφημισμός – ακολουθώντας , ή και δημιουργώντας , το κύμα αστυφιλίας , βρέθηκαν στις πόλεις είτε ως υπάλληλοι και έμποροι , βελτιώνοντας το κοινωνικό τους προφίλ είτε ως επιστήμονες , ανεβαίνοντας , πολλές φορές , αρκετά κοινωνικά σκαλοπάτια . Αν έκανες μια δουλειά που δεν σου άρεσε και εξακολουθούσες να την κάνεις , τότε ήσουν άξιος της τύχης σου . Οι ευκαιρίες ήταν τριγύρω σου και αρκούσε να είχες τα κότσια να ρισκάρεις να τις αδράξεις .

Στον πόλεμο , στις εξορίες , στον διχασμό , στην ξενιτιά μετείχαν οι πατεράδες μας . Εμείς ήμασταν συμμέτοχοι μόνον εξ ακοής . Κατορθώσαμε , μες στον ευτυχή βίο μας , να στρογγυλέψουμε αυτά τα αγκάθια . Πολλοί το είπαν απώλεια ιστορικής μνήμης , άλλοι εκπολιτισμό . Το σίγουρο είναι ότι τώρα τα χρησιμοποιούμε μόνον ως προσχήματα για να υποστηρίξουμε πολιτικές και πρακτικές εφήμερες.

Και αισίως εισήλθαμε πλησίστιοι στην τρίτη χιλιετηρίδα και στον εικοστό πρώτο αιώνα . Και ανακαλύψαμε πως δεν μετρήσαμε το κύμα και τον άνεμο σωστά . Οι περιιπτάμενες ευκαιρίες έσκασαν στον αέρα ωσεί πομφόλυγες . Τα πάγια εργασιακά και πολιτικά κεκτημένα έπαψαν ξαφνικά να είναι δεδομένα . Με πρόσχημα δε την υπεράσπισή τους άρχισε , παραδόξως , η αναίρεσή τους . Η τάξη των πλουσίων – γιατί ο όρος «αστική» μου φαντάζει απολίθωμα – συρρικνώνεται και περιχαρακώνεται . Ντύνεται την πανοπλία , που της προσφέρει η εξουσία και παίρνει θέσεις μάχης . Κι εμείς οι υπόλοιποι , ξεβράκωτοι, έμπλεοι αμηχανίας και τρόμου καθόμαστε και τους κοιτάμε άπρακτοι.

Ξαφνικά χάσαμε το παρόν μας κι αρχίσαμε να συζητάμε για το πώς θα είμαστε στο μέλλον . Το πρότυπο άλλωστε είναι γνωστό . Ας θυσιαστούμε τώρα , για ν’ αναστηθούμε αργότερα . Όμως ο δεύτερος νόμος της Θερμοδυναμικής ορίζει ότι «ένα ανεξάρτητο φυσικό σύστημα κινείται στον χρόνο πάντα προς την κατεύθυνση της μέγιστης εντροπίας (δηλαδή της μέγιστης αταξίας)» . Αλλά εμείς τά ‘χουμε ξεχάσει αυτά τα «φυσικά» . Είμαστε σίγουροι ότι ένα ανεξάρτητο φυσικό σύστημα –τυχαίο παράδειγμα : η ελεύθερη οικονομία – θα ισορροπήσει σύντομα και μάλιστα προς το συμφέρον μας . Γιατί δεν θέλουμε να πιστέψουμε ότι αυτή η αταξία είναι άγνωστο πού θα καταλήξει .

Ο φόβος του άγνωστου που έχουμε βιώσει ήταν ερζάτς . Είτε ήταν μεταφυσικός (φόβος του θεού , της κόλασης) είτε κοινωνικός και εντέλει μεταφυσικός (όπως ο φόβος του κομμουνισμού , του ολοκληρωτισμού) αυτοακυρώνονταν , δεδομένου ότι οι ολέθριες υποσχέσεις τους αναβάλλονταν εις το διηνεκές . Ακόμη και αυτοί που τους επικαλούνταν με φανατισμό , δεν φαίνονταν να τους πολυπιστεύουν . Ήταν όμως ένα χρήσιμο εργαλείο νομής της εξουσίας. Το γνωρίζαμε και το μετασημειολογούσαμε , όπως ακριβώς κάνει το παιδί , που βλέπει τον γονιό του διαρκώς αγριεμένο , ενώ γνωρίζει ότι κατά βάθος το αγαπά πολύ .
Ο χωρίς κανόνες , ο ανεξέλεγκτος κίνδυνος μας είναι ακατανόητος .

Προσπαθώντας να τον κατανοήσουμε και να τον εκλογικεύσουμε ανατρέχουμε σε παλιότερες ανθρώπινες εμπειρίες . Και διαβάζουμε . Και νιώθουμε τα μάτια να διευρύνονται , τα φρύδια να συγκεντρώνονται, και τα χείλη να τεντώνονται οριζόντια. Και ξαναδιαβάζουμε . Και νιώθουμε εφίδρωση , στεκόμαστε σαν αγάλματα ακίνητοι και έχουμε δύσπνοια, οι τρίχες στο δέρμα μας σηκώνονται και εμφανίζεται τρέμουλο στους μύες . Φοβόμαστε . Όχι γιατί η ιστορία επαναλαμβάνεται αλλά γιατί , βάσει του νόμου των αναλογιών , τα αποτελέσματα θα είναι όμοια . Όχι ίδια αλλά όμοια , όσον αφορά τη σοβαρότητα των συνεπειών τους.

Αρχετυπικά ο άνθρωπος μπροστά στον σοβαρό κίνδυνο , δεν αντιδρά με αλληλοσπαραγμό – όπως , με περισσή αυστηρότητα , μας προειδοποιούν οι σύγχρονοι ταγοί - αλλά με συσπείρωση σε ομάδες . Το θηρίο προσπαθεί να απομονώσει ένα ένα τα μέλη της ομάδας , για να τα εξολοθρεύσει . Όσο διατηρείται η ενότητα δυναμώνει , ο κίνδυνος απομακρύνεται , ο φόβος ελαχιστοποιείται (το είπε και ο θείος Αίσωπος) .

Γιατί , λοιπόν , δεν αντιδρούμε όπως ορίζει το DNA μας ; Κατά την γνώμη μου , γιατί εκλογικεύουμε τον φόβο κατά μόνας . «Αυτό δεν είναι κάτι που με αφορά άμεσα . Μπορεί να επηρεάζει τη ζωή μου αλλά όχι σε βαθμό που να την καταστρέψει.» Μέχρι που έρχεται η στιγμή της απόλυτης απόγνωσης . Το θηρίο νικάει . Έτσι μάθαμε να αντιδρούμε , έτσι αντιδρούμε .

Θα μου πείτε απλοϊκές σκέψεις . Ναι . Γιατί όταν απειλούνται απλές και αδιαίρετες αξίες οι πολύπλοκοι συνειρμοί και αναλύσεις περιττεύουν . Όσο αντιαισθητικό και ενοχλητικό κι αν ακούγεται εισερχόμαστε στην εποχή της απλοϊκότητας . Και το πρόσημο της απλοϊκής σκέψης κινείται συμμετρικά στον άξονα των αριθμών . Όπως εμένα με οδηγεί να βαυκαλίζομαι με όνειρα για συλλογικότητες και κοινωνική αλληλεγγύη , έτσι κάποιον άλλον , ίδιον με μένα και χωρίς να μειώνεται το ηθικό του ποιον , μπορεί να τον οδηγήσει σε αναζήτηση κοινωνικού ξεκαθαρίσματος και αποκλεισμού , βίας και αυταρχισμού . Γιατί μπορεί εγώ να φοβάμαι μην χάσουμε τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά μας , ο άλλος όμως δικαιούται να φοβάται μην χάσει το λιγοστό του έχει .

Γιατί η δική μου η γενιά είναι ανοχύρωτη απέναντι στον φόβο . Εύκολο θύμα κάθε εξουσίας . Σιωπηλή και αναμένουσα . Ως πότε όμως ;


Το ποστ αυτό έχει γραφτεί στο πλαίσιο της "Ημέρας ενάντια στο φόβο". Κλικ εδώ .